Annotationes
1. Cf. Raineri librum de claris scriptoribus monasterii sui ap. Pez, Thes. anecd. IV, 3, p. 20 sqq. Hist. litter. de France X, p. 99.
2. Codices qui exstant auctoris nomen haud satis aperte exprimunt. Qui infra 1. nominatur inscriptione plane caret, in prefationis textu vero L. litteram ponit; alter 2. dictus hoc loco L. in I. mutasse videtur et epistolae ad Alberonem episcopum scriptae hanc praemisit rubram: Epistola Iohannis monachi ad domnum Alberonem episcopum. Sed haec non magna digna esse fide inde apparet quod verba: de Leodiensi coenobio beati Laurentii plane omissa sunt. Saeculo XVI. tum apographum Ambianense (Archiv VIII, p. 397), tum Wassebourg, rerum Virdunensium scriptor egregius, Laurentii nomen indicarunt, quod iure retinere possumus.
3. c. 34; cf. Epistola: Ante hunc annum ad urbem vestri regiminis adductus. Ideo non a. 1140, ut Hist. litter. auctor scripsit XII, p. 222, sed a. 1143 vel 1142 Laurentius Virdunum venit.
4. Epilogus: petimus ut de hoc opusculo nemo nobis calumpniam struat, quia, cum sola vera nos scripsisse putemus etc.
5. c. 32: Hugo — cuius hortatu et relatu hoc totum opusculum confecimus.
6. Epilogus; cf. c. 32: ante hoc biennium, qui fuit a. d. i. 1142.
7. c. 32; cf. quae de hoc loco annotavi.
8. c. 1: Pii et venerabilis patris nostri Segardi preconiis, a quo non longe superius digressi sumus.
9. V. hac de re Wilmans, Archiv X, p. 225. Anno quoque 1131 paucis additis Albericus Laurentium sequi videtur; de translatione vero S. Vitoni et Eugenii papae itinere Virdunensi nihil tradit. Neque continuationem posteriorem novisse videtur. Nam quae a. 1181 de Arnulphi episcopi morte narrantur aliunde haurire poterat.
10. c. 7. prior narratio verbis finita erat: Henrico vero succedit Albertus, vir admodum strenuus. Quae sequuntur: Altercatione tamen orta etc. aperte alium scriptorem arguunt, qui Albertum cum Roberto de episcopatu dimicasse novit, praeterea vero de ipsius historia usque ad a. 1208 nihil compertum habuit.
11. c. 34: Illa autem domus desolata remanet usque nunc etc., quae fortasse tempori, quo codex scriptus est, haud satis convenire videbantur. Verum librarius etiam haec in exemplari suo invenit, quippe qui prima vocabula scripserit sed mox eraserit. Alium locum c. 33, qui nunc deest, signo apposito in margine supplere voluisse videtur.
12. Alium codicem Leodii fuisse Miraeus testatur de SS. ecclesiasticis c. 362, p. 63. Idem: nos, inquit, eorum exemplar MS. olim dono dedimus Ioanni Cordesio canonico Lemovicensi, cum Lutetiae ageremus.
13. Le premier (le second) volume des antiquitez de la Gaule Belgicque. 1549. fol. Librum in Germania rariorem bibliotheca regia Hannoverana mihi suppeditavit.
14. Histoire ecclesiastique et civile de Verdun.... par im chanoine de la même ville. Paris 1745. 4.
15. 2. habet rubram: Epistola Iohannis monachi ad domnum Alberonem episcopum.
16. A. 1. 2. i. e. Alberoni.
17. I. e corr. 2. ubi verba de L. c. b. L. desunt.
18. Eccl. 1,11.
19. Quae fuerint non constat. Neque Bertarius (SS. IV, p. 41) neque Hugo Flaviniacensis (SS. VIII, p. 328) haec referunt.
20. uidennum 2.
21. hiis 1. saepius.
22. s. f. f. desunt 1.
23. bertarius 2.
24. cathalogum 1.
25. duas de ipso opiniones ponit: primam, que et valentior est 2.
26. c. 1.
27. parisiacensis 2.
28. a. v. desunt 2.
29. alteram, quod in vita sancti Servatii legitur Sanctinus urbis Clavorum episcopus concilio Agrippinensi, ubi agitur de beresiache (sic) Effrathe depositione et beati Severini subrogatione, interfuisse. Cui de his duabus opinionibus magis fidem adhibeam, vix invenio, nisi quod aliqui, ut hoc utrumque constat, duos Sanctinos diversis temporibus autumant (Quod omni fide carere, recte nuper monuit Clouet l. l. I, p. 96.) Virdunensi cathedre presedisse, quorum primum idem vel Salvatoris de 72 discipulum vel illum Meldensem episcopum martyrem fuisse volunt. add. 2.
30. teolegii 2.
31. nostre 2.
32. Intelliguntur Paulus, Gisloaldus, Gerebertus, Armoinus, Bertalamus et Abbo; v. Calmet, Hist, de Lorraine I, p. 464. Alibi de 12 episcopis ex Theolegiensi monasterio adscitis sermo est; vid. Clouet, Hist. ecclésiastique de la province de Treves I, p. 583.
33. ecclesia 2.
34. predescessorum 2.
35. deest 2.
36. scintillant 1.
38. hyrcum 1. ubi etiam Danyel, Achyllis, alia eiusmodi.
39. preconio 1.
40. Orosius (et Historia miscella) ex Caesare. Quae hic de Uxelloduno (Issoudun) narrat, Laurentius ad Veredunum refert.
41. cauinium 1. et infra.
42. s. f. 1.
43. Ap. Orosium oppidum haud nominatur, in Historiae miscellae editionibus vero Lugdunum legitur.
44. ita 2. in 1. haud patet.
45. a) ita 2. in 1. haud patet.
46. duobus 1.
47. se 2.
48. quomodo 1.
49. corr. sepo 2.
50. d. c. 2.
51. f. p. 1.
52. deest 1. n. antiquitus 1 ? 2 ?
53. c. unde s. 1.
54. uero post add. 2.
55. uero post add. 2.
56. Antonio Caesaris aequali Antonini imperatoris itinerarium perperam adscribitur.
57. iteneracio 2.
58. ed. Wesseling p. 364.
59. Cf. Hugo Flavin. l. l. p. 292.
60. s. suis 2.
61. Set 2.
62. martiniano 1.
63. pulchronium 2.
64. Cf. Vita S. Lupi Trec., Acta SS. Iul. VII, p. 70.
65. Praeter Hugonis relationem de Madelvei vita ex antiquiore ut videtur libro haustam nonnisi brevis eius notitia apud Surium VII, 744 legitur, quae haec non continet; apud Hugonem vero p. 345 leguntur.
66. abbatiam 2.
67. nicolai 2.
68. Quam frustra quaesivi; cf. Calmet I, p. 638 n. Roussel p. 132.
69. dadoni 2.
70. V. locum SS. IV, p. 38 editum.
71. episcopi 2.
72. berarhdo 1.
73. V. SS. IV, p. 37.
74. ipsis 2.
75. Haymo 1. ubi etiam epytaphyo et quam saepissime y pro i.
76. berardus 1.
77. hunorum 1.v
78. post add. 2.
79. V. SS. IV, p. 517 n.
80. Quae perdita esse videtur; nisi intelligat epistolam episcopo Virdunensi inscriptam, a Dacherio et Martenio editam, qua origines et vastationes Hungarorum exponuntur. De qua cf. praesertim Roussel p. CLI.
81. bertarius 2.
82. fortasse: vestri?
83. teoderici 2. et infra.
84. SS. IV, p. 45-51.
85. tenens corr. texens 2.
86. deest 2.
87. teoderici 2. saepius.
88. corr. 2.
89. Annum 1047 rectius Hugo Flav. SS. VIII, p. 406 indicare videtur.
90. deest 2.
91. p. ut referunt 2.
92. XLmus e corr. 2.
93. theuthonicus 2.
94. gocelone 2.
95. monacus 2.
96. de Breteuil. Gelduinus nominatur ab Hugone Flav. SS. VIII, pag. 406.
97. et succiso 2.
98. Moustier-Ramey.
99. henricum 1. 2.
100. dictus gibbosus rec. manu add. 2.
101. Hoc errori tribuendum esse videlur; cf. Stenzel, Frank. Kaiser II, p. 116.
102. iuuentis 2.
103. lodouuico 1.
104. neutro corr. neutri 2.
105. Quod diu post Friderici mortem factum est; v. Stenzel l. l.
106. de Chatenois.
107. deest 1.
108. e. contra 2. (e corr.?)
109. uisus corr. nisus 2. ubi sibi deest.
110. comitatum 2.
111. ludouuicum 1. et post.
112. odonis 2.
113. bullionenses 2.
114. urbi 2.
115. comitatu 1.
116. deest 2.
117. V. Herimanni Aug. Annales a. 1047. SS. V, p. 127.
118. dispendium pert. 2.
119. dilapsi 2.
120. deest 2.
121. Cf. Lamberti Annales SS. V, p. 154.
122. pufuillare 1?
123. Peuvillers (Puviller ROUSS.) et Arey prope Mettim. WASS. et CALM.
124. dona 2.
125. legitimam 2.
126. inr. 2.
127. Qui ante Gerhardum supra dictum Lotharingiae praefectus erat.
128. l. bello c. 1.
129. Obiit a. 1069. Decemb. 24.
130. u. e. 2.
131. Beatricis et Bonifacii.
132. matildem 2.
133. deest 2.
134. Cf. Godefridi charta ex registro monasterii S. Vitoni descripta apud Wassebourg f. CCXLI. Calmet, Probb. I, p. 451.
135. deest 1.
136. 1076. Febr. 26.
137. Jametz. ROUSS.
138. Argonne.
139. deest 2. ubi uuenerandus.
140. u. a. 2.
141. optulit 2.
142. epythaphio 1. cum digno opitaphio 2.
143. Cantatur dominica Septuagesimae.
144. deest 2.
145. 1049. Oct.
146. Quod vide apud Mabillon de arte dipl. Supl. p. 99 et Roussel Probb. p. 3 (Jaffé, Reg. pontif. N. 3191).
147. ap. Calmet I, Probb. p. 423 (Jaffé N. 3192).
148. Jaffé N. 3190.
149. walleranni 2.
150. Oct. 5.
151. Vide Anselmi hist. dedicationis ecclesiae sancti Remigii apud Mabillon, Acta VI, 1, p. 721 sqq.
152. calcimenta 2.
153. deest 1.
154. singultibus 1.
155. deest 1. post add. 2.
156. itenerando 2.
157. ascriptus 1.
158. rodulphus 1.
159. Crepy.
160. phylippi 1. phillippi 2.
161. Rouvre. CALM. ROUSS.; sed ille alio loco (infra c. 12.) "fortasse, inquit, Rouvroy". — Rouvres villa prope Estain sita est, Rouvroy inter Spincourt et Montmedy.
162. manassen 2.
163. Rethel.
164. S. Menehould.
165. pecierunt 1.
166. sapumnium 2. sed um e corr. Saptiminium ed. castrum de Setunia Albericus edit.
167. Fortasse Sampigny ad Mosam. CALM. Ita etiam WASS. sed dubia movet ROUSS.
168. impensum 1.
169. Odonem ed.
170. haiberti 2. Humberti ed.
171. Clermont-en-Argonne.
172. 1076.
173. bullionensis 2.
174. namuensi 1.
175. e̅p̅c̅ 1. 2.
176. henricum 1. 2. semper.
177. satanaco 2.
178. Stenay.
179. accintus 2.
180. sede 2.
181. 1086?
182. eustacium 1.
183. deest 1. ubi fratrisque corr. fratresque.
184. autem 2.
185. et 1.
186. Initium episcopatus Henrici Leodiensis episcopi perperam illigatur cum nece Rodulphi regis. Anno quidem 1080 Rodulphus interfectus est, Henricus vero a. 1075 ad infulas Leodienses assumptus est. BOUQ. CONT.
187. examinauit corr. exanimauit 1. 2.
188. G. quoque 2.
189. rhemorum 2.
190. Psal 59, 2.
191. ibid. 59, 4.
192. V. Heinrici chartam a. 1086. apud Calmet, Probb. p, 483.
193. Mirevaux. In charta Heinrici III. dicitur: castellum Merenvaldi cum foreste quae dicitur Wavria.
194. Juvigny; cf. Chron. Sancti Huberti cap. 44. SS. VIII, p. 591.
195. mathylde 1. ut saepissime y pro i; matilde m. adq. 2.
196. grimolde 2.
197. Anno 1060. V. Ann. S. Benigni Divion. SS. V, p. 42. et Hugo Flav. VIII, p. 409.
198. XV ut videtur corr. XVI. 2.
199. deperiebat 2.
200. erasum 2.
201. ads. 2.
202. ecclesiam 2.
203. duodecimus 1.
204. H. tercium 2.
205. 1076.
206. obp. 2.
207. obp. 2.
208. 1083.
209. 1080.
210. wiebertum 1.
211. deest 2.
212. dep̅sus 1.
213. amiticia 1.
214. 1085. V. haec plenius narrata ap. Hugonem Vird. SS. VIII, p. 468.
215. gerentone 1.
216. heinritiano 2.
217. deest 2.
218. ita 1. forat:::: corr. foratagia 2.
219. In litteris Honorii papae hac de causa scriptis (Wassebourg f. CCLXXXIV. Bouquet cont. XV, p. 257) legitur: decimas foratici vini civitatis. Idem esse videtur quod foragia vini. Qua de re Ducangius (ed. Henschel III, p. 344): Çius, inquit, quod domino feudi competit... pro pretio a domino imposito vino quod a tabernariis et cauponibus distrahiturÈ.
220. Apud Ducangium (ed. Henschel V, p. 507) hoc de loco legitur: ÇIdem videtur quod ius mensurae vel moltae, pensitatio scilicet quam a vasallis exigit dominus pro frumenti mensura vel molitura in molendinis suisÈ. Cf. Honorii litteras l. l., qui: mercatum, inquit, de monte Sancti Vitoni et theloneum cum pugillo frumenti placitum et correctionem mensurarum, decimas etc.
221. prope Mettim; v. Hugo l. l. p. 363. Marle et Menon. WASS.
222. sig. post corr. sugillandum 2.
223. S. Mihiel. Qua de re cf. Calmet I, p. 1234.
224. scilicet Fulcradum et Richerum post superscr. 2.
225. uinctum 1.
226. uolentes 1.
227. iam deest 1. ubi etiam ut e corr.
228. pater culpam de m. s. u. e corr. 2.
229. in 1. post add. 2.
230. eis 2.
231. 1089. Apr. 28.
232. Ille 2.
233. Ex ipsius Laurentii computatione Theodericus 40 vel 41 tantum annis sedit, a. 1048-1088; sed in his annis indicandis errasse videtur.
234. esset in extremis 2.
235. 1189. Hugo Flavin. p. 472.
236. rycherus 1. ut saepissime y pro i.
237. de Brie, Albericus.
238. bezeliū 2.
239. Richerum iam a. 1093 ecclesiae reconciliatum esse, Hugo tradit p. 473.
240. monachis superscr. 2.
241. pascali 2.
242. 1093. Apr. 16.
243. Apr. 17.
244. artum 2.
245. ualidique 1.
246. sautiati 1.
247. sexcies 1.
248. 1099.
249. exp. 1.
250. clarofonte 1.
251. clericis e corr. 2.
252. clerici e corr. 2.
253. Chose notable pour ce que c'estoit une manière d'amende honorable observée de ce temps la et au précédent. WASS.
254. Anno incarnationis dominicae millesimo nonagesimo Vo Urbanus incipit fragmentum cod. 3.
255. 1095.
256. ubi — transmisit desunt 3. qui pergit: in qua sinodo.
257. misit 2.
258. iher. 2.
259. septentr. 2.
260. i. b. desunt 1. 3.
261. res 1.
262. abiuauit 1. arma — abiuravit desunt 3.
263. Mousay prope Stenay.
264. satanacum 2.
265. Stenay.
266. formauerat 3.
267. imp. 2. 3.
268. allodia 1. et infra.
269. in stola stantibus 1. in stolis (post deleta) st. in stola 2.
270. anathem. 1. et infra.
271. warlestatensi 2. 3.
272. Guastalla; v. chartam ap. Calmet I, Probb. p. 524. non in ipso concilio (a. 1106. Oct.), sed sequenti anno (Febr.) editam, cui Paschalis papa confirmationem adiecit, nulla tamen anathematis mentione facta.
273. ascelinum 3.
274. eodem corr. eadem 3.
275. imperp. 3.
276. ag̅g̅sus 3.
277. Montfaucon.
278. quod in desunt 3.
279. bullonum 3.
280. alberto 1. olberto 2. 3.
281. marchas 3.
282. bullon. 3.
283. duorumque 3. Wass. f. CCXLVII.
284. hermanni 1.
285. cl. aecclesiam sancti Vitoni cum 3.
286. Cf. Cont. Bertarii c. 9. SS. IV, p. 49.
287. deest 3. Wass.
288. Nam — comitatui infra post posteri scripta sed postea huc relata sunt 1.
289. buacensem 1.
290. Brie.
291. a fr. desunt 1.
292. r. e. 2.
293. in r. a. ut ei 1. Wass. f. CCLXII.
294. Ronrunnicum Wass.
295. episcopii tantum in 2.
296. deest 1. Wass. et hoc loco 2.
297. hellesp. 1.
298. anthyochiam 1.
299. Siriam 2.
300. anno incarnationis dominicae 1098. 3.
301. regem se 3.
302. excessit U. p. desinit 3. Pergit c. 13.
303. V. Hugo Flav. l. l. p. 481.
304. pascalis 2. et infra.
305. opt. 2.
306. unquam m. 2.
307. Illi 1. 2.
308. Anno inc. dominicae 1107. Richerus episcopus die pergit 3.
309. 1107. Iun. 29.
310. in ecclesia sancti Vitoni m. s. 3.
311. Palecroix-les-Verdun.
312. Maulcourt. WASS. et CALM.; de quo loco ROUSS. tacet.
313. animum 3.
314. in prefata ecclesia d. 3.
315. delegit 1.
316. Veldenz ad Mosellam inter Treveros et Trarbach. CALM.
317. deest 1.
318. bruonone 3.
319. richadus 2.
320. desinit 3. pergit c. 15.
321. dominicae incarnationis 2.
322. Epitaphium ab ipso, ut dicitur, compositum ex registris abbatiae sancti Vitoni editum est apud Wassebourg fol. CCLXIII.
323. mettensis 1. hoc loco.
324. hermanno 1.
325. deest 1.
326. guibertinis 1.
327. adh. 2.
328. metensis post add. 2.
329. hermanno 1.
330. Bouzonville.
331. 1106.
332. Grandis-prati.
333. Defuncto igitur Richero presule clerus V. R. archidiaconem in p. del. sibi. Qui Mettis profectus, de pergit 3.
334. elegit 2.
335. et — applausu desunt 3.
336. treuerorum 2.
337. Die vero t. 3.
338. uastabat 3.
339. Ipse — extitit desunt 3.
340. quartus imperator, quintus rex.
341. mortis corr. patris 2.
342. p. qui successor Urbani extiterat 3.
343. deest 3.
344. c. i. a. ag de guibertnis 3.
345. ricardum 2. saepius.
346. t. se c. r. 3.
347. treuerorum 1. 2.
348. et derisui 1. desunt 3.
349. et — habitis desunt 3.
350. p (post) 3.
351. exiit 2.
352. deest Wass. f. CCLXVII. ubi infra non fecit.
353. deest Wass.
354. factores 3. Wass.
355. et omnes qui Wass.
356. desinit 3.
357. cottidie 1.
358. iddem 2.
359. tam 2.
360. Set 2. ubi plerumque s;.
361. deest 2.
362. deest 1.
363. 1109?
364. reliqua cum codice 2. conferre non potui.
365. laycis Wass. f. CCLXVIII. clericis 1.
366. m. resipuerit... reconcilietur Wass.
367. Iul. 25.
368. incondito 1.
369. predam 1.
370. alias 1.
371. scripsit 1? ed.
372. Quis 1.
373. fraternitatem corr. confraternitatem 1.
374. Nov. 9.
375. deprehendant 1.
376. collectos 1.
377. cottid. 1. semper.
378. qui 1.
379. o. sibi obedientes ed. ex 2?
380. V. c. 13.
381. efractis 1.
382. hermanno 1.
383. Cf. hac de re Laurentii abbatis apologeticum apud Wassebourg f. CCLXXVI. Bouquet cont. XV, p. 207.
384. pergit 3.
385. desluardo 1.
386. Dieulewart; de quo loco cf. Roussel p. 183 n.
387. Guilermo 3. et infra.
388. luxeburg. 1.
389. satanacum 3.
390. 3. post add.: imperatore nesciente He. et fratribus ęcclesiae renitentibus.
391. presule corr. predecessore 3.
392. V. supra c. 12.
393. Ita — amisit desunt 3.
394. St. Mihiel.
395. inc. est et 1.
396. Vide Ann. S. Vincentii Mett. a. 1114, SS. III, p. 158.
397. si 1.
398. exp. 3.
399. Tibur. Ibi Paschalis papa mensibus Maio et Iunio anni 1114. moratus est; v. Jaffé Reg. pag. 507.
400. qua que 3.
401. ecteras 1. fortasse ectetas legendum est; cf. c. 30.
402. deest 3.
403. archidiaconem 3.
404. c. me 1.
405. exp. 3.
406. occurrerunt 3.
407. post add. et 3.
408. In 3. eadem manu post additum est: Hunc finem habuit Richardus Vird. ęlectus. Redeuntibus autem hominibus suis, qui eum in peregrinatione comitati fuerant, misit argenti vasa quam plurima per Gozelonem familiarem suum et domus suae prepositum ad liberationem et redemptionem castri Sathanaci et Mosaci, adiurans eum districte, ut prefatam pecuniam solveret memorato comiti Guillermo de Luceborg.
409. Cf. Wassebourg f. CCLXXI.
410. grauis 1.
411. 1117.
412. guinnton. 1.
413. Winchester.
414. Hatton — châtel.
415. 1118.
416. 1119. Ian. Oct.
417. episcopi 1.
418. St. Pierre — le-Chairé. ROUSS.
419. chathedra 1.
420. Ier. 14, 19.
421. deest 1.
422. Osche, tribus leucis a Virduno.
423. La Chalade, ad rivum Biemme.
424. Rouveroy ou Rouvret est un nom assez commun. Il y en a un dans le duché de Bar, un autre au marquisat d'Hatton-le-Châtel, et qui est situé sur la Meuse au — dessous de St. Mihiel. ROUSS.
425. Malaudmont prope Commercy. ROUSS.
426. La Montagne de Sainte Lucie, apparemment celle où sont aujourd'hui les Minimes proche Sampigny. CALM.
427. curticellas ed. ex 2?
428. donno r. 1.
429. Ernecourt et Dom-Remy.
430. Mirevaux.
431. Romméville? WASS. et CALM.; sed dubitat ROUSS.
432. utranque 1.
433. Azane et Sommazane, dans la paroisse de Til, doyenné de Chaumont. ROUSS.
434. pace rec. manu corr. pape 1.
435. 1124.
436. V. papae litteras apud Wassebourg f. CCLXXXIV. CCLXXXV. Bouquet cont. XV, pag. 257. 258.
437. V. papae mandatum ap. Wassebourg f. CCLXXXV. Bouquet XV, p. 269.
438. in purificatione beatae Mariae virginis, Albericus a. 1129.
439. deest 1.
440. consilio 1.
441. Cf. Bernardi Clarevall. epistolam 48.
442. 1129.
443. On voit encore le lieu où était ce Fort, et les débris qui en restent ont conservé le nom de Tour du Voué. CALM.
444. Quem librum perditum luget Wassebourg f. CCXC.
445. cuius laudes 1.
446. Baroncourt.
447. helluyldis 1.
448. 1131. Mart.
449. se absolvi postulavit ed.
450. spetie 1.
451. Apr. 18.
452. Apr. 19.
453. spem 1.
454. Henricus add. ed.
455. in cod. nulla capitis distinctio.
456. diabolum 1.
457. idem quod supra c. 22 Deusluwart nominatur.
458. 1134. Iun. 3.
459. datis. Ipso 1.
460. Ducange (ed. Henschel VI, p. 934) legendum esse putat zetas, i. e. speculas quae muris imminent; sed Calmet locum affert Hieronymi, qui hoc vocabulo graeco in Ezechielis versione 41, 15. 16. usus: Ecthetas inquit, Romae appellant solaria de coenaculorum parietibus eminentia sive meniana, ab eo qui primus invenit (Opera ed. Vallars V, p. 504).
461. deest 1.
462. Iun. 4.
463. Ambly, quae quatuor leucis a Virduno distat.
464. euentonis v. 1. Guentonis v. ed.
465. Watronville.
466. Rosay, près d'Estain. WASS. Rosat est im château de la paroisse de Rouvres. ROUSS.
467. Reynaldus 1. hoc loco.
468. sibi — dono desunt 1.
469. euerti 1.
470. De qua cf. Albericum hoc anno.
471. nulla capitis distinctio in 1.
472. dei in terra ed.
473. Cf. fragmentum litterarum Innocentii II. ap. Wassebourg f. CCXCIX.
474. meliorauit 1.
475. recup̵eÔn̅t 1.
476. in marg. rec. manu suppl. 1.
477. sarabyte 1.
478. Cf. quae ex epistolis Petri Cluniacensis, Bernardi Clarevallensis et Innocentii papae hac de re annotavit Calmet II, p. 106.
479. In cod. 2. additur: Sic scripsit domino pape: Karissimo patri et domino suo I., universalis ecclesiae Dei gratia summo pontifici, A., Virdunensis ecclesiae minister indignus, sinceram cum humili obedientia dilectionem. Gratia Dei et vestra per electionem ecclesiae nostrae, cum indignum merita mea me praedicarent, in episcopum consecravit, et post et prius quomodo in officio michi militare deberem edocuit, inter quae maxime in ordinatione ecclesiarum michi commissarum invigilare persuasit. Ordinationi igitur illi, quia satis hic apud nos necessaria est, pro parvitate mea invigilans, reperi quandam ecclesiam hic iuxta civitatem nostram sitam, quae per incuriam et irreligionem paucorum monachorum ibi degentium ad tantam infamiam redacta fuerat, ut iam non domus Dei, sed diceretur esse quasi prostibulum. De qua quid egerim, quam certissime potero paucis dicam. In ecclesia illa in honore beati Pauli apostoli consecrata a prima positione per tempora decem et novem episcoporum fuerunt prius clerici, sed per irreligiositatem et [in c.] negligentiam illorum devenit ad tantam inopiam, ut, quod multis prius satis erat, vix victui unius sacerdotis sufficere posset. Quidam autem praedecessor meus Wilfridus [uulfridus c.] nomine, amator religionis, clericis illis ob hoc expulsis, religiosos monachos in ea posuit, qui longo tempore in fervore religionis perseverantes, et bona dissipata ecclesiae restituerunt et insuper plurima adquisierunt. Succedentes denique alii pedetentim ab illa religione declinare coeperunt, et sic declinando, bona ecclesiae luxoriose destruendo, usque ad tempora nostra pervenerunt. Ego dolens nimiam destructionem illius ecclesiae, quia magni nominis a priscis temporibus extiterat, abbatem loci illius prius solum solus, postea cum ceteris abbatibus et religiosis conveni, multa capitula, coram dignitate vestra nec nominanda [nominandis rec. manu corr. nominanda c], quae de eo vere praedicabantur, ei proposui, et ut de his se et suos monachos corriperet et in ecclesia sua antiquam religionem reformaret, paterne ammonui. Promisit se facturum quicquid vellem causa Dei et nostra, sed quia Çquod [quod rec. manu corr. quo c.] simul est inbuta recens servabit [odorem rec. manu add. c.] testa diuÈ [Horat. Epist. I, 2, 69.], cum debuisset corrigere [corripere c.] quod deliquerat, infamiam suam cotidie augmentabat. Tandem post frequentes ammonitiones vanas et inutiles personae ecclesiae nostrae et religiosi abbates in praesentia nostra convenerunt, monachos illos dedecus esse sui ordinis, acclamaverunt, et ut illos expellerem et alios religiosos substituerem, expetierunt. Conpulsus precibus illorum assiduis, convocatis in capitulo religiosis viris abbatibus et clericis, illum incorrigibilem abbatem ad causam vocavi, et cum eo multa de sua mala conversatione causatus, confessus est, quae manifesta negare non potuit, scilicet se et regulae suae formam contempsisse [post add. c.] et multa illicita commisisse. Communicato itaque consilio religiosorum, monui eum per obedientiam, ut ad ecclesiam sancti Vitoni causa faciendae poenitentiae inter religiosos transiret, et quia fructum in ecclesia cui praeerat facere non poterat, fructificantes intrare permitteret. Consensit, sed statim ipsa die quasi ad vomitum rediens, quod promiserat facere recusavit. Haec ut audivimus, in crastinum cum clericis et abbatibus et etiam duobus abbatibus de ordine Clarevallensi [clareuallensis rec. manu corr. clareuallensi c.], abbate Trium-Fontium et de Caladia, ad ecclesiam illam venimus; et nobis quaerentibus, cur susceptam obedientiam non implesset, respondit, quod claustrum suum non exiret nisi per iudicium. Tunc abbates et clerici admirantes tantam inpudentiam illius, quod post susceptam obedientiam iudicium quaereret, quidam eorum, abbas scilicet Sancti Vitoni, sententiam beati Gregorii de praevaricatoribus abbatibus protulit in medium. Qua lecta, dictum est michi ab omnibus, ut etiam si nollet in ecclesia recluderem et ecclesiae diu desolatae consulerem. Quo recluso sic, paucisque monachis qui secum male vivebant inter religiosos collocalis monachos, qui statum pristinum ecclesiae reformarent, non tantum a nostris vel vicinis, verum etiam a Cluniacensi ecclesia per nostras, per domini archiepiscopi Trevirensis, verum etiam per domini regis litteras requisivi studiose, quos cum habere non possem, pauperes Christi ecclesiae [ecclesiae post add. c.] Praemonstratae, secundum regulam beati Augustini laudabiliter viventes, in ea posui. Inde commoti monachi, non religiosi, sed qui in simili re timent parti suae, fremunt contra nos cotidie, non tam de expulsione praedicti abbatis, cuius vitam plane et ipsi detestantur, quam de mutatione tituli conquerentes. In hoc autem maledicunt. Nos enim titulum non mutamus, sed in forma primae positionis reposuimus. Insuper accedit ad hoc, quod abbas loci illius vicarius est episcopi. Quod officium magis convenit ordini clericorum quam monachorum. Supplici igitur devotione maiestatem vestram deposcimus, ut factum nostrum, quod ab universis, exceptis huiusmodi monachis, laudatur, manus vestrae auctoritatis confirmare dignetur. Valeat vita vestra ad honorem sanctae ecclesiae longo tempore.
480. idem episcopus post add. 2.
481. Mangienne.
482. le Chatelet sive Chatillon postea dictam: situe pres le bourg de Mangienne sur la rivière d'Ottain à six lieues ou environ de Verdun vers le nord-est. ROUSS.
483. Himmerode prope Treverim.
484. a. o. bis scriptum 1.
485. et r. bis scriptum 1.
486. Thren. 4, 1.
487. Ezech. 1, 4.
488. emicuerint 1.
489. Apoc. 4, 7.
490. munda 1.
491. respitientia 1.
492. Apoc. 11, 3.
493. triennium ed.
494. de hoc verbo mihi ex codice 1. non constat; ducentas circiter ed.
495. accreuerint 1.
496. cepit 1.
497. Belval in dioecesi Remensi.
498. Duelle ou Deuilly. CALM.
499. l'Etanche.
500. Tercius 1.
501. Arc-ville.
502. Genievaux proche de Hatton-châtel. CALM.
503. Montier en Argonne.
504. Chatrices.
505. Air?
506. Hee 1.
507. Apparemment Doncourt aux Templiers pres de Hatton-châtel. CALM.
508. S. Benoit en Voivre; cf, fragmenta traditionis ap. Wassebourg f. CCC.
509. Rinelle.
510. ei 1.
511. deest vocabulum: auxerit, ornaverit vel simile.
512. i. e. leprosos, vulgo ladres. CALM.
513. en l'endroit dit le Pont des Raines, vers l'Abbaye de St. Nicolas des Prez. CALM. (cum WASS.); a quibus Roussel p. 254 recedit.
514. Constantii epitaphium v. apud Wassebourg f. CCCIIII.
515. Infra se a. 14. Alberonis scripsisse Laurentius testatur; ideo haec post addita sive mutanda sint oportet, nisi velis scriptorem hoc loco ita annos computasse, ut primum et ultimum, quo scripsit, plenos numeraret. Sed verba: Nec illud..... praetereundum est fortasse serioris temporis adiectionem indicant.
516. nummismatis 1. proprii n. ed.
517. bis scriptum 1.
518. immittente 1.
519. supplitii 1.
520. Kaladiense monasterium S. Sulpicio dedicatum erat.
521. 1140.
522. Inter — contulerunt desunt 1. sed signo adscripto.
523. Neuvillers ad Mosellam.
524. Auzeicourt et Nesles. CALM.
525. Illa autem domus scripsit sed erasit scriptor codicis 1. et ita omnia — ita pulsi omisit.
526. n. u. post add. 2.
527. balneo 1.
528. Baulny. ROUSS.
529. Betincourt, à trois ou quatre lieues de Verdun vers le nord-ouest. ROUSS.
530. deest 1.
531. 1144.
532. 1143-1144.
533. Conflans.
534. et 1.
535. miroad 1.
536. Donchery. CALM. De aliis locis minus constat.
537. cum 1.
538. hic desinit 2. — Pergit alia manu 1.
539. Nov. 5.
540. ydus 1.
541. 1147. Nov. 9.
542. 1156.
543. Marcie prope Longwy inter Virdunum et Luxemburgum, ut Roussel p. 259 opinatur.
544. haec in marg. add. 1.
545. i. e. vehiculi.
546. V. Acta S. Marci, Acta SS. April. III, p. 348.
547. Apr. 14.
548. 1171.
549. 1172.
550. i. e. decimas. CALM.
551. Neuville.
552. Valmé.
553. chatal. 1.
554. addit 1. in margine.
555. Non turres ecclesiae, sed turres monasterio muniendo destinatas esse intelligendas, Roussel p. CLXII monuit.
556. Anno 1564 Nixeville appellatur, Roussel p. 454 n.
557. De Eugenio a. 1148 concilium Remense celebrante agi videtur.
558. Bernardum ed.
559. Chaude-Fontaine.
560. De huius genealogia ila refert Hermannus de miraculis S. Mariae Laudunensis I, 2 (Guiberti Opera p. 529): Ernulfus comes de Waren, qui genuit Othonem comitem de Cisni; qui Otho genuit Aubertum; qui Aubertus genuit Aubertum comitem et Ernulfum episcopum de Verduno. Quocum conf. Albericum a. 1168.
561. manehylde 1.
562. 1181. Aug. 14.
563. Epitaphium recentioris ut videtur temporis ex marmore descripsit Wassebourg fol. CCCXXVI.
564. 1178.
565. 1179.
566. S. Pierre-au-Mont, alors situé près la ville de Chalons en Champagne et aujourd'hui dans la ville. CALM.
567. eligitur ed.
568. 1179.
569. 1180.
570. 1183.
571. Moiraumont.
572. Maurimontis add. ed.
573. lacessire 1.
574. Neuvillers ad Mosellam vel potius Neufville prope Virdunum.
575. 1187.
576. Bulainville au doyenné de Souilli. ROUSS.
577. scanciam 1.
578. 1197.
579. De cuius genere cf. Albericum a. 1167.
580. aliquot 1.
581. e corr. 1.
582. 1208. Iul. 25. s. 26. Epitaphium v. ap. Wassebourg f. CCCXLII, qui etiam causam mortis fusius narravit.
583. Boulay. CALM.
584. Cimenges ed.
585. superscr. 1.
586. Reboris ed.
587. Rarecourt. CALM.
588. Aduociam 1.
589. sepiliri 1.
590. iiiia cod.
591. haec in marg. add. 1. et curiam — extruxit des. ed.
592. Vaussor et Hastieres.
593. supposito 1.
594. d'Yvois?
595. Cf. Innocentii III. papae epist. XI, 261.
596. Synodo Lateranensi a. 1215. affuisse dicitur.
597. 1216. Aug. 25.
598. Saint Nicolas des Prez prope urbem; cf. Iohannis chartam anni 1226, ap. Calmet II, p. CCCCXXXVII.
599. 1224.
600. de Corta secundum Ann. S. Vitoni.
601. 1245. Apr. 21.
602. Guidonis vita uberius narratur in Gestis episcoporum Autissiodorensium, a coaevo scripta (ap. Labbeum Bibl. manuscriptorum 1; p. 497 sqq.); ex qua quae huc pertinent addere placet: Recolendae memoriae successit episcopus Guido de Melloto, cuius gesta tanto seduliorem sibi vendicant auditorem, quanto altiora et actu nobiliora fuisse noscuntur. Fuit enim de diocesi Autissiodorensi ex utroque parente generoso sanguine procreatus; pater eius fuit Guillelmus de Melloto miles dominus castri Sancti Prisci huius diocesis, vir totius curialitatis et largitatis amator, mensae propriae communicator hilaris, pauperum nobilium sustentator, qui etiam, sicut fertur, acquisito cognomine ex rei consonantia et quadam proprietate boni a plerisque Pacis-baiulus vocabatur. Nam quotiens inter aliquos confines suos discordiam exortam cognoverat, toto nisu ad pacis reformationem intendens, laborem interponere non cessabat, donec discordes, si posset, ad concordiam revocasset. Mater eius de prosapia dominorum Montis Sancti Iohannis traxit originem et antiquae nobilitatis stemmate fuit non inferior viro suo. Horum itaque natus praesul, de quo loquimur, a pueritia ludo litterarum traditus, sic profecit, quod primo in fundamento grammaticae radicatus liberalium artium fuit auditor proficuus, ac deinde utriusque iuris, canonici videlicet et civilis, acquisita notitia, sacrae paginae postmodum, quotiens licuit, diligens extitit [existit ed.] revolutor. Sed eius propositum in hac parte negotiorum ecclesiasticorum occupatio frequentius impedivit; in adolescentis quippe moribus et dogmatibus se exornans, spretis lasciviis, membris incultis et incomptis crinibus, compositioni [compositione ed.] corporis, sicut mos est nobilium iuvenum, non vacabat. Quamobrem patri minus carus inter liberos habebatur; sed Altissimi dispositio, qui sibi eum reservabat futurum antistitem, decultum eius adeo processu temporis exornavit, quod filius sapiens patris gloria, mutato nomine filii a patre, pater et dominus habitus est, et quasi incurvati sunt coram eo filii matris suae; erat enim vir statura procerus, corpore bene compositus, corde magnanimus, ecclesiasticae rei augmentator industrius, providus dispensator publicae utilitatis et plebis tutator indefessus, in sermone modestus, in oratione devotus, in altari angelicus; cuius cantus melodice reboans velut tuba sonora replebat aulam Dei et spiritibus dulcisonis animos audientium delectabat; nec minor consilio in conciliis et collegiis praelatorum, corporali venustate ceteris praeeminens, venerando gestu et imperioso quodammodo praedominari videbatur aspectu; si quid autem incumbebat iudiciali disceptandum examine coram ipso seu aliud ordinandum, persuasionibus et rationibus facilem ac sedulum praebebat auditum, et audita diiudicante revolvens animo libransque omnia, nibil ex praecipiti faciebat. Unde hunc ab ipsis discretionis suae primordiis morem contraxerat, ut agenda sua tanta deliberationis fornace decoqueret, multis sibi haec ascribentibus lenitati, quod interdum, sed raro, dispendioso peragi contingebat exitu, quae maturato compendio potuerant expediri, et licet esset in negotiis et rebus prospere gerendis sollicitus, vix tamen unquam secularium occupationum frequentia tanta fuit, cui divinum obsequium hora debita non praeferret. Erat siquidem illi quasi moris innati, iustitiae exercere rigorem, bene meritos renunciare, maleficos punire, ita quod quandoque, non ex typho malitiae, sed ex zelo iustitiae, virgae mansuetudinem aliquantulum excedebat: oppressis compati, supplicibus parcere, humiles exaltare, superbos deprimere et debellare rebelles; et hac fuit insuper a Domino felicitate donatus, quod in omnibus quae pro honore Dei et iuribus ecclesiarum suarum aggressus est semper victoriam dedit illi Dominus et eius opera cum gratia et favore direxit.
Anno aetatis suae tricesimo secundo vel circa vocatus per electionem canonicam ad regimen ecclesiae Virdunensis, quamquam de ipsius gremio non esset, et in episcopum consecratus, retento nihilominus ex dispensatione decanatu Autissiodorensis ecclesiae, quem prius obtinebat, intellexit, quod omnimoda iurisdictio, spiritalis videlicet et temporalis, civitatis et civium Virdunensium ad episcopum pertinebat, et quod praedecessores Virdunenses episcopi longe retroactis temporibus eam diu pacifice possederant pleno iure, sed per incuriam aut impotentiam quorundam qui immediate praefuerant pontificum, cives astuti iurisdictionem civitatis temporalem et iura episcopalia in multis usurpaverant, necnon maiores et scabinos creaverant, per quos eadem civitas iis temporibus regebatur. Imposuerant quoque publicas exactiones et pedagia, ex quibus se rempublicam gubernare murosque et moenia civitatis fortificare dicebant. Quibus ad suam praesentiam evocatis, ipse, ut erat prudens animo, secundum doctrinam euangelicam primo per se ipsum in blandis sermonibus et dulcibus inductivis ipsos et caritative monuit et rogavit, et postmodum per alios magnos et sapientes diligenter interpellari fecit, quatenus iurisdictionem ecclesiae taliter usurpatam et iura episcopalia, quae subtraxerant, ecclesiae restittierent et praesumendis similibus abstinerent. Quod surdis auribus obaudientes, efficere recusarunt, praetendentes sub ficta verborum suavitate, sicut moris est patriae, excusationes multiplices in peccatis. Deinde via regia compulsus procedere, ipsos canonice praemonitos et superbo oculo parere monitis recusantes excommunicationis mucrone percutit, quam sicut iuris erat adeo aggravatam, ut in personas ecclesiasticae censurae nervus progressibilis ultra non esset, sustinentes animis obstinatis, et ex correctione pertinaciores effecti, ibant ab obice leviores. Videns autem nequitiam ipsorum, in quibus ab antiquis progenitoribus usura et dolus viguerant et vigebant, praevia deliberatione cum solemni processione cleri totius civitatis villam exiens, et corpus Christi faciens extra ferri, civitatem ipsam et homines generali supposuit interdicto, dimissis ibidem sacerdotibus aliquot tantummodo ad penitentias morientium et baptismata parvulorum; et suspicans quod contra ipsum libenter sinistrum aliquod molirentur, si possent, sese in castra et munitiones episcopatus recepit. Ipsi autem ex his indignantissime provocati, spiritu rebellionis assumpto, coeperunt non recte cogitare, qualiter iniuste iustum possent opprimere; sicque factum est, quod die quadam communi deffinitione inter se habita et edicto publice proclamato, exierunt civitatem armati in fragore nimio et tumultu pompatico omnes a iuvene usque ad senem armorum gestabiles et debellare valentes, cum militibus conductitiis numero quasi duodecies mille aestimabiles, ad terram episcopatus vastandam; inter quos, ut fertur, quidam ducatorum et maior eorum in vituperium pontificalis honoris mitram episcopalem galeae suprapositam deferebat. Eadem vero die episcopus cum quibusdam suis armatis exierat Charniacum castrum ad praedandum, ut creditur, animalia, quae cives extra civitatem immiserant [emiserant?] depascenda; sed a longe praevisis hostibus, sui generis comitiva, quae non procul aberat, et pro qua mandaverat, convenit [convenisset ed.] ad illum. Quibus congregatis numero paucis, videlicet trecentis aestimabiliter viris et non pluribus ut creditur, militiae tamen peritis et armorum industriis, circumspectus episcopus, habito brevi consilio cum eisdem, occupato promontorio circumcludens adversarios belli indoctos et opposito soli suppositos, et tam prudenter quam potenter cum suis irruens in eosdem, omnipotenti Deo, qui docuit manus suorum ad praelium, causam suam tuente, non tam victoriose quam miraculose devicit eosdem, et [ut ed.] erectum male verticem rebellantium in delictis suo fremitu conculcavit, quibusdam in fugam conversis, aliis gladio corruentibus et ceteris captis ductis; fuitque captorum numerus capientium multo maior. In quo conflictu sacerdotalis ministerii et pontificalis modestiae non oblitus, letaliter nullum laesit, sed animando et exhortando suos ad pugnam plus officio linguae quam ipsis manibus profecit ad pugnam, obtentaque victoria, ad castrum, unde exierat, cum gaudio regressus est. Paucis autem decursis diebus, cives virga correctionis edocti, quos paulo ante mansuetudinis monita flectere nequiverant, pacem coeperunt inquirere, et mediantibus bonis ad hanc concordiae formam deventum est, quod iurisdictione omnimoda temporali et iuribus ecclesiae restitutis, decies mille libras episcopo pro damnis et sumptibus exsolverent. Seditque episcopus civitatem ex tunc in tranquillitate regens; cui tantum praefuit anno uno.
Elapso deinde aliquanti temporis intervallo, bonae memoriae Regnaudo de Salligniaco Autissiodorensi episcopo rebus humanis exempto, ad ecclesiam Autissiodorensem, in qua decanatum retinuerat, ut praedictum est, tam per electionem quam postulationem canonicam, auctoritate apostolica interveniere, cum laetitia magna populi et cleri translatus est; ubi qualiter rexerit [rexit ed.] quaeve gesserit, satis operum suorum evidentia declaratur, de quibus aliqua brevi chirographo perstringamus....
Sed etiam haec ex posteriore vitae parte ad rem nostram faciunt: Ea tempestate qua damnatae memoriae princeps nefandissimus, paterni sceleris imitator, Manfredus, filius Frederici quondam imperatoris, regno Siciliae, proprio Petri patrimonio et ducatu Capuae occupatis, res ecclesiasticas damnabiliter tractabat, evertebat ecclesias et fugabat praelatos, vocato per summum pontificem viro magnifico Carolo, regis Franciae filio, pro suscipiendo regno huiusmodi et liberando de manibus impii memorati, concessaque ab apostolico omnibus in eius auxilium proficiscentibus peccatorum suorum indulgentia generali, zelo devotae peregrinationis accensus, Romam adiit in Caroli subsidium, apostolica tamen interveniente licentia profecturus; ubi a sanctissimo patre Clemente IV. Romanae ecclesiae tunc praesidente et cardinalibus honorifice et gaudens receptus, commisso sibi in ipsa expeditione legationis officio, de mandato eiusdem summi pontificis in auxilium eiusdem Caroli in regem consecrati, cum eodem rege et eius exercitu gressum direxit. Cumque iam approximassent Beneventanam civitatem, ubi stabat adversarius cum Alemannorum multitudine bellicosa, iamiamque starent [staret ed.] acies hinc inde paratae congredi, ipse, ut erat armis intus divinis praecinctus, et exterius indutus militaribus stans, super regis exercitum, salutaris exhortationis sermone praemisso, pro ipsis animandis ad pugnam, elevata manu loricata, apostolica fretus auctoritate, omnes ab omnibus peccatis absolvit, evolationem illis praemittens incunctanter ad patriam, si qui forte morientes pro viribus strenuius debellassent. Moxque, ut praedicationis suae exemplaris probaretur doctor, non sequi sed praecedere visus ad praelium, tanto animositatis ardore corda videntium inflammavit, quod passim per hostes et gladios irruentes non aggredi sed furere videbantur. In quo congressu modestiae pontificalis non immemor, nunc acies erumpendo, nunc equos hostium gladio prosternendo, nunc clamando et animando, gestu et linguae redimebat officio, quod in personas hostium attemptare propter irregularitatis periculum forsitan expavebat, si fas sit credere, quod vir strenuus in iusto bello et letali conflictu ferientibus manu mutua non repugnet. Denique Manfredo morte cadente in bello, suisque vel captis vel fugientibus aut gladio peremptis, expleto victorioso certamine ac ipso rege totius Apuliae regimen et dominium tranquillum adepto, cum ipso aliquandiu commoratus, deinde valedicto recedens, apostolica revisit limina; ubi a papa et fratribus cum laetitia et veneratione susceptus et aliquot diebus immorans, ac deinde cum apostolica benedictione recedens, iter suum Domino prosperum faciente, ad propria regressus est.
603. Charny, Diene et Watronville, quae villae duabus fere leucis a Virduno distant e septentrione, meridie et oriente urbis.
604. 1246. Aug. 27.
605. scil. cives.
606. Chartam pacis vigilia S. Andreae (i. e. Nov. 29.) a. 1246 datam esse, Calmet II, p. 303. testatur.
607. 1247. Febr.
608. altys. 1.
609. nundum 1.
610. 1237.
611. d'Ynvas i. e. Einvaux ou Neinvaux pres l'Abbaye de Bel-champ. CALM.
612. Luneville.
613. merloto 1.
614. obligati 1.
615. 1245.
616. 1246.
617. 1247.
618. superscr. 1.
619. gravaverint 1? ed.
620. Psal. 92, 6.
621. 1250.
622. ornatio cod.
623. Haec iis supplenda sunt quae ex antiquiore eiusdem codicis parte iam supra IV, p. 7 edita sunt.
624. ita cod., fortasse: vigilia.
625. V. chartam Berengarii episcopi apud Roussel, Probb. p. 2.
626. cf. A. S. Benigni SS. V, 42.
627. cf. A. S. Vinc. SS, III, 158.
628. A. S. Vinc.
629. cf. A. S. Benigni.
630. ita c. saepius.
631. cf. A. S. Vinc.
632. cf. A. S. Vinc.
633. haec in codice abscisa supplevi.
634. Laon.
635. sic c.
636. impititionibus c.
637. saranacho in codice legi; Sauinaco Labb.
638. deest c.
639. sc. obtinuit.
640. Neuville-sur-Orne in Barrensi territorio.
641. amnistratione c.
642. ita c.
643. paties c. patria ed.
644. Buzy.
645. Warc. ROUSS.
646. ita c.
647. capanas c.
648. Praelium apud Cressy intelligitur.
649. maie c.
650. regit deesse videtur.
651. deest ed. ita ut Stephanus Reginaldi nepos dicatur.
652. theoderi c.
653. Senecey ed.
654. ita legi videtur.
655. sequentia aliis manibus addita sunt.
656. quae post hunc annum variis saec. XVI. XVII. et XVIII. manibus usque ad a. 1742 scripta sunt omisi.